VCI Legal – ngày 29 tháng 10 năm 2025

Việt Nam hiện đang là điểm đến của nhiều nhà đầu tư, trong đó có các nhà đầu tư đến từ Hàn Quốc nhờ các ưu thế về nguồn lao động động giá rẻ nhưng có trình độ, thị trường nội địa tiềm năng, cùng với nhiều điều kiện thuận lợi dành cho các nhà đầu tư dựa trên các cam kết FTAs. Tuy nhiên, cơ chế bảo hộ đầu tư được quy định trong các hiệp định bảo hộ đầu tư (IPA) lại thường bị xem nhẹ.

Hệ quả là khi phát sinh tranh chấp với Chính phủ, nhà đầu tư không thể tận dụng đầy đủ cơ chế giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư và Nhà nước (ISDS).

Bài viết này phân tích một số vấn đề mà nhà đầu tư Hàn Quốc cần lưu ý trước và trong quá trình đầu tư tại Việt Nam, đồng thời điểm lại một số vụ kiện ISDS điển hình.

Trước khi xuống vốn: hiểu đúng cơ chế bảo hộ đầu tư

Hiện nay, hai quốc gia Việt Nam – Hàn Quốc đã tiến hành ký kết ba hiệp định IPA bao gồm:

1. Hiệp định Đầu tư song phương Hàn Quốc – Việt Nam năm 2003 (KVBIT);
2. Hiệp định Đầu tư ASEAN – Hàn Quốc năm 2009 (AKIA);
3. Hiệp định Thương mại tự do Hàn Quốc – Việt Nam năm 2015 (KVFTA).

Các hiệp định này đều quy định những quyền cơ bản của nhà đầu tư Hàn Quốc, cho phép họ khởi kiện trọng tài yêu cầu bồi thường thiệt hại nếu Chính phủ Việt Nam – bao gồm cả cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp hoặc trong một số trường hợp là doanh nghiệp nhà nước – vi phạm các cam kết bảo hộ đầu tư. 

Trong số các Hiệp định hiện có hiệu lực, KVBIT được đánh giá là thuận lợi nhất cho nhà đầu tư Hàn Quốc do có nghĩa vụ của Chính phủ rộng và ít điều kiện ràng buộc hơn.

 Phùng Anh Tuấn
Managing Partner and CEO
Điện thoại: +84 28 38 272 029
Email: tuanphung@vci-legal.com

Một số điểm đáng chú ý:

Về khái niệm “đầu tư”, KVBIT đã đưa định nghĩa theo hướng rất rộng, bao gồm mọi loại tài sản. Trong khi đó, AKIA và KVFTA yêu cầu thêm các yếu tố như cam kết vốn, kỳ vọng lợi nhuận, rủi ro và thời điểm đầu tư. Việc không đáp ứng các tiêu chí này có thể khiến Việt Nam từ chối nghĩa vụ bảo hộ.

Về nguyên tắc đối xử tối huệ quốc và đối xử quốc gia, nếu hai hiệp định AKIA và KVFTA quy định chỉ áp dụng khi nhà đầu tư trong “hoàn cảnh tương tự thì KVBIT không đặt điều kiện này. Việc này giúp tạo điều kiện thuận lợi hơn để nhà đầu tư Hàn Quốc viện dẫn các trường hợp được đối xử ưu đãi hơn.

Đối với nguyên tắc đối xử công bằng và thỏa đáng (FET), KVBIT không hạn chế nghĩa vụ này ngoài yêu cầu chung về đối xử công bằng. Mặt khác, AKIA và KVFTA yêu cầu áp dụng FET với các tiêu chuẩn pháp lý cao hơn như “nghĩa vụ không phủ nhận công lý” và “nguyên tắc thủ tục tố tụng đúng đắn (due process)”.

Đáng lưu ý, cả ba hiệp định đều quy định thời hiệu khởi kiện ISDS là 3 năm kể từ khi nhà đầu tư nhận được thông báo về sự kiện gây tranh chấp – yếu tố có thể hạn chế tính linh hoạt trong quá trình thương lượng và khởi kiện.

Về quốc tịch nhà đầu tư

Việt Nam đã ký kết nhiều IPA với các nền kinh tế lớn như Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu, Trung Quốc, Nhật Bản…, và Hàn Quốc – đặc biệt là các tập đoàn đa quốc gia – có thể lựa chọn cơ cấu quốc tịch đầu tư khác.

Ví dụ, doanh nghiệp Hàn Quốc có thể đầu tư thông qua công ty con tại Hoa Kỳ để hưởng cơ chế bảo hộ theo hiệp định Việt Nam – Hoa Kỳ.

Một số IPA khác, như Hiệp định Đầu tư Việt Nam – Iceland, còn có quy định bảo hộ thuận lợi hơn (không giới hạn thời gian khởi kiện ISDS, phạm vi bảo hộ rộng). Do đó, nhà đầu tư nên xem xét kỹ các điều khoản và lựa chọn cấu trúc đầu tư tối ưu

David Seungmok Oh
Luật sư cố vấn
Điện thoại: +84 28 38 272 029
Email: davidoh@vci-legal.com

Từ triển khai đến vận hành: Duy trì tính hợp pháp của khoản đầu tư

Nguyên tắc chung là các khoản đầu tư được thực hiện trái pháp luật sẽ không được bảo hộ ISDS. Nhiều hội đồng trọng tài đã bác thẩm quyền xét xử do nhà đầu tư không đáp ứng tiêu chí “tính hợp pháp” này.

Ba hiệp định KVBIT, AKIA và KVFTA không quy định rõ ràng yêu cầu này, song các hội đồng trọng tài vẫn thường viện dẫn nguyên tắc chung: đầu tư bất hợp pháp sẽ không được bảo hộ, dù hiệp định không có điều khoản cụ thể.

Tuy nhiên, các vi phạm nhỏ hoặc phát sinh trong quá trình thực hiện đầu tư thường không bị coi là loại trừ bảo hộ, trừ xảy vi phạm nghiêm trọng xảy ra ngay trong giai đoạn đầu tư (ví dụ: hành vi tham nhũng). Trong trường hợp đó, nhà đầu tư có thể phải chờ một thời gian nhất định để chứng minh Nhà nước “chấp nhận” hoặc khắc phục vi phạm trước khi khởi kiện ISDS.

Một số vụ kiện ISDS

Shin Dong Baig kiện Việt Nam

Theo quy định Luật Đất đai Việt Nam, việc thu hồi đất có thể thực hiện vì mục đích quốc phòng, an ninh hoặc phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích công cộng. Tranh chấp về thu hồi đất và bồi thường thường là một trong những nội dung phổ biến trong các vụ kiện ISDS.

Năm 2018, nhà đầu tư Hàn Quốc Shin Dong Baig khởi kiện Chính phủ Việt Nam liên quan đến việc hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của chính quyền địa phương. Dù phán quyết không được công bố, nhiều nguồn tin cho rằng Việt Nam đã thắng kiện.

DWS Star Bridge kiện Việt Nam

Năm 2007, một doanh nghiệp nhà nước Việt Nam cùng hai nhà đầu tư Hàn Quốc thành lập công ty dự án bất động sản tại TP. Hồ Chí Minh.

Sau khi hai nhà đầu tư Hàn Quốc bị tuyên bố phá sản năm 2015, Tòa án Hàn Quốc chỉ định DWS Star Bridge – một nhà đầu tư mới – tiếp nhận phần vốn góp. Tuy nhiên, phía doanh nghiệp nhà nước Việt Nam từ chối ghi nhận thay đổi chủ sở hữu, viện dẫn lý do “giả mạo giấy tờ”. Tòa án Việt Nam sau đó phán quyết có lợi cho phía Việt Nam. Hiện DWS đã gửi thông báo chính thức về ý định khởi kiện ISDS.

Vụ việc cho thấy tầm quan trọng của việc tuân thủ quy trình đầu tư hợp pháp ngay từ đầu; sai sót trong giai đoạn này có thể khiến nhà đầu tư mất toàn bộ quyền lợi và gặp khó khăn khi khởi kiện quốc tế.

Kết luận

Để tận dụng hiệu quả cơ chế bảo hộ đầu tư, nhà đầu tư Hàn Quốc cần xem xét kỹ các điều kiện pháp lý trước và trong quá trình đầu tư, đặc biệt là tính hợp pháp và cấu trúc quốc tịch đầu tư. Việc tham vấn luật sư am hiểu lĩnh vực đầu tư quốc tế là cần thiết để giảm thiểu rủi ro và bảo đảm quyền lợi khi xảy ra tranh chấp với Nhà nước.

About VCI Legal:

VCI Legal is an award-winning business law firm in Vietnam with a wide range of legal and corporate services, among other things, corporate, banking & finance, tax, labor & HR, real estate and dispute resolution with special focus on international investment disputes, We also offer our specialized type of service called “In-House Counsel Service” with the aim of assisting our clients in dealing with all types of internal and external issues arising from their day-to-day operations and business activities. With our offices in both Hanoi and Ho Chi Minh City, we have a tremendous depth of experience in providing well-reasoned and comprehensive legal advice to not only multinationals and Fortune 500 companies, but also small and medium enterprises.

Our professional team comprises one of the leading law firms in Vietnam with service quality highly recommended and acknowledged by international legal service reviewers such as: The Legal 500, AsiaLaw Profiles, IFLR, KPMG’s Tax Directors’ Handbook, Acquisition International, ACQ Global, Global Law Experts, Finance Monthly, and Chambers & Partners.

For many years, VCI Legal has been ranked among the top law firms in Vietnam for corporate, finance, insurance, taxation, employment, intellectual property and investment. With a “Can Do Attitude” combined with a “Know How” capacity, our firm is big enough to provide comprehensive legal support for any in-house legal matters, yet small enough to care about each of our clients. We undertake each engagement with the mindset of a long-term relationship, with the will to give whatever it takes to understand and fulfill your needs.

Ho Chi Minh City

Suite P7-42.18, Vinhomes Central Park, 720A Dien Bien Phu, Thanh My Tay Ward, Ho Chi Minh City, Vietnam

Tel.: (+84) 028 3827 2029 Fax: (+84) 028 3823 4436

Hanoi

Suite 1903, Floor 19, W1 Tower, Vinhomes Westpoint, Pham Hung, Tu Liem Ward, Hanoi City, Vietnam

Tel.: (+84) 024 3936 4985 – (+84) 024 3936 4987

Affiliated Offices: Beijing – Shanghai – Hanoi – Ho Chi Minh City – Singapore – New Delhi – Dubai – Doha – Zurich Paris – Rome – Brescia – Washington D.C. – Los Angeles